Nastolatek w obliczu wyzwań społecznych

Budowanie relacji i współpraca z innymi

Nastolatek budując relacje z rówieśnikami czy osobami dorosłymi, często czuje się niezrozumiały, niedoceniony, urażony i nie wie, dlaczego inni rezygnują z niego, a on ma poczucie, że musi o nich wciąż zabiegać. Młody człowiek potrzebuje drogowskazów, jak kształtować w sobie umiejętność współpracy i nawiązywania przyjaźni, jak budować zaufanie i jak odbudowywać relacje, gdy zostaną one nadwyrężone.

Oto lista spraw, o których warto mówić nastolatkowi, by łatwiej mu było budować  codzienne relacje z ludźmi:

• dotrzymywanie obietnic jest najważniejszym budulcem zaufania,
• traktowanie innych tak, jak samemu chciałoby się być traktowanym,
• słuchanie innych,
• przyznawanie się do błędów i przepraszanie za nie,
• stawianie spraw jasno,
• nie składanie niemożliwych do spełnienia obietnic,
• pozostawanie lojalnym wobec innych i nieobmawianie ich za ich plecami.

Pokazanie młodym ludziom, że plotka niszczy innych, ale też ukazuje nas samych w bardzo złym świetle, pozwoli im na pewną refleksję nad własnym postępowaniem.

Aby nastolatek odniósł zwycięstwo w swoich relacjach ze światem zewnętrznym musi pracować nad nawykiem troski o innych ludzi, cieszenia się z ich sukcesów, gdy samemu ich się nie odnosi, wzbudzania w sobie pozytywnych emocji i współpracy z innymi, by razem odnieść sukces. Na drodze do osiągnięcia tego mogą stanąć negatywne uczucia: chęć niezdrowej rywalizacji, bycia najlepszym bez względu na konsekwencje, poczucie pychy, że jest się ponad innymi, porównywanie się z innymi i ustawiczne odkrywania, że jest się gorszym od innych. Rywalizacja może być dobra, jeżeli sprzyja walce z samym sobą i poprawianiu własnych wyników, kiedy pobudza do kreatywności, a nie kiedy buduje się na niej swoją wartość, że jest się lepszym od innych. Prawda jest taka, że niestety zawsze znajdą się lepsi. Często też ludzie nie potrafią pogodzić się z własną przegraną i robią wszystko, by nie dopuścić do sukcesu innych.

Nastolatek musi też otrzymać jasny przekaz, że nie może godzić się na to, by wygrana innych wiązała się z wykorzystywaniem jego osoby. Nie może pozwalać na to, by inni nie liczyli się z jego uczuciami. Jest to związane z postawą otwartości i oparte na jasnym komunikacie, co innym wolno, a na co ktoś się nie godzi. Nie można poddawać się presji otoczenia i robić wszystkiego, czego inni oczekują, przyjmując na siebie rolę, jaką inni mi wyznaczą.

Nastolatkowie często mają pretensje o to, że świat ich nie rozumie. Warto podkreślać w takich wypadkach, że najpierw trzeba nauczyć się rozumienia innych, by samemu zostać zrozumianym.

Kolejnym nawykiem koniecznym do wykształcenia jest umiejętność słuchania innych. Każdy ma potrzebę bycia zrozumianym i nigdy nie osądzanym. Ludzie nie chcą też słyszeć porad innych, jeżeli nie mają pewności, że zostali wysłuchani i rozumie się ich sytuację. Często nastawiają się na udzielanie porad, a w czasie rozmowy zamiast słuchać zastanawiają się nad swoimi odpowiedziami, wyłapując niestety tylko część tego, co inni do nich mówią.

Młodzi ludzie muszą nauczyć się czytać mowę ciała, mimikę twarzy, tembr głosu, który może wskazywać na uczucia osób mówiących. Problemem dzisiejszych czasów jest posługiwanie się przez nastolatków komunikatorami w internecie, które polegają na odczytywaniu jedynie słów tekstu pisanego, bez obserwowania twarzy mówcy, bez słyszenia jego głosu. Okazuje się, że coraz więcej nastolatków nie umie już czytać mimiki twarzy, nie rozróżniają uśmiechu serdecznego od szyderczego, a na co dzień zastępują uśmiech emotikonem.

Żeby zrozumieć drugą osobę, trzeba postawić się w jej sytuacji, odrzucając własny punkt widzenia. Słuchając jej należy parafrazować jej myśli, czyli powtarzać własnymi słowami, to co słyszymy, by sprawdzić, czy słyszymy dobrze. Takie empatyczne słuchanie może pozwolić nam w kolejnym etapie rozmowy zacząć udzielać rad innym, a oni poczują, że zostali wysłuchani i że próbowało się ich zrozumieć. Okazuje się jednak, że zrozumieć innych jest łatwiej niż być samemu zrozumianym. To wymaga odwagi, by mówić o rzeczach dla nas trudnych, nie ukrywając emocji. Nastolatek musi jednak dowiedzieć się, że jeżeli najpierw wysłucha uważnie swoich rodziców albo rówieśników, to łatwiej będzie mu mówić o swoich emocjach. Będzie mógł liczyć na to, że oni również go wysłuchają.

Ostatnim etapem na drodze do odnalezienia się w świecie i odniesienia sukcesu przez młodego człowieka jest wyrobienie w sobie nawyku współpracy. Świadomość, że pracując w zespole, jesteśmy w stanie wypracować więcej niż każdy osobno, to ważna wskazówka dla nastolatków. Wymaga to oczywiście umiejętności otwarcia na nowe propozycje, często odmienne od tych proponowanych przez nas samych. Dzięki temu będzie można wypracować innowacyjne rozwiązania danego problemu. Nastolatek powinien otrzymać wyraźny przekaz, że nie może narzucać tylko swoich rozwiązań i działać w pojedynkę. Praca w zespole jest bardziej kreatywna i daje większe szanse na sukces. Jest to moment, kiedy nastolatek zaczyna otwierać się na różne poglądy, charaktery ludzi, ich odmienne style. Uprzedzenia wobec odmienności, zamykanie się na nie, wynikają często z niewiedzy młodych ludzi, z czym mają do czynienia. Nastolatkowie potrafią zamykać się w kręgu tylko sobie znanych ludzi, podobnych poglądami, stylem, charakterem. Trzeba wyjaśniać im, że całe społeczeństwo jest bardzo zróżnicowane, a otwarcie się na innych może przynieść wszystkim ogromne korzyści. Młodzi ludzie myślą, że wszyscy postrzegają rzeczywistość tak, jak oni. Nie wiedzą, że każdy odbiera świat zewnętrzny tak, jak został wychowany, jakie doświadczenie dane mu było w życiu zdobyć. Patrząc na daną sytuację, każdy widzi i rozumie ją zupełnie inaczej. Każdy z nas jest osobą, która pragnie być zrozumiana i zaakceptowana oraz chce odnieść w życiu sukces, spełniając swoje marzenia. Można to zrobić, otwierając się na innych i pracować z nimi dla wspólnych korzyści.

Nastolatek musi wiedzieć, że:

Zanim człowiek wyjdzie do innych ludzi i zacznie nawiązywać z nimi relacje, musi poznać samego siebie, określić, kim jest, jakie są jego wartości, nauczyć się ich bronić, ale i postępować według nich. Powinien nauczyć się pracować i dążyć do postępów nad sobą samym, żeby mógł odnieść sukces w stosunkach międzyludzkich. Ludzie potrafią pracować zespołowo tylko wtedy, kiedy przede wszystkim wymagają pracy od siebie samych, a nie zrzucają ją na innych. Wyjście do innych wymaga dawania siebie, umiejętności słuchania innych, a nie mówienia o sobie.

*Na podstawie książki Seana Coveya 7 nawyków skutecznego nastolatka.