Grywalizacja w edukacji

Szachy, kości, berek… Od zawsze ludzie grali, ucząc się przez zabawę. A gdyby tak przenieść tę naturalną potrzebę gry do szkolnej ławki? Grywalizacja otwiera przed nami zupełnie nowe możliwości kształcenia.

Grywalizacja w edukacji: od Senetu do smartfona, czyli jak zmienić szkolną ławkę w planszę do gry?

Motto:

Nie pozwólmy, aby szkoła stanęła dzieciom na drodze do edukacji. (parafraza słów Marka Twaina)

Na początku była zabawa

Zanim pojawiła się grywalizacja, musiała zaistnieć zabawa — pierwotna aktywność, starsza od mowy i kultury. Zarówno psychiatra Stuart Brown, jak i psycholog David Elkind, podkreślają jej istotność w ludzkim doświadczeniu. Brown wskazuje na kluczową rolę zabawy w dzieciństwie dla rozwoju szczęśliwych i inteligentnych dorosłych, a Elkind uważa ją za jedną z trzech głównych sił napędzających ludzkie życie.

Historia gier: podróż w czasie

Cofnijmy się do starożytnego Egiptu, w którym ponad 5000 lat temu powstał Senet  –  gra  planszowa łącząca w sobie elementy strategiczne z głęboką symboliką religijną. Egipcjanie wierzyli, że wspiera zmarłych w ich podróży przez zaświaty. W starożytnej Grecji popularne były kości, które – jak pisał Herodot – pomogły Lydom przetrwać okres głodu. Wikingowie cenili sobie Hnefatafl, grę strategiczną, która rozwijała umiejętności przydatne w planowaniu wypraw wojennych. Powyższe przykłady uzmysławiają, że gry od zawsze pełniły ważną rolę w życiu społecznym, religijnym i militarnym.

O grywalizacji słów kilka

Choć termin grywalizacja brzmi nieco technicznie, kryje w sobie intuicyjny i bliski humanistyce koncept: uczenia się przez działanie. Odchodząc od tradycyjnego modelu przekazywania wiedzy i wprowadzając elementy znane z gier: punkty, odznaki, rankingi, narrację z wciągającą fabułę, stwarzamy młodym ludziom przestrzeń do swobodnej naukowej eksploracji.

Implementując mechanizmy gier w proces edukacyjny, zwiększamy zaangażowanie uczniów i uczennic, ich motywację oraz – co niezwykle istotne z humanistycznego punktu widzenia – przekształcamy lekcję w inspirujące i pobudzające wyobraźnię doświadczenie.

Grywalizacja to szansa na holistyczne wsparcie rozwoju młodych ludzi, na stworzenie im przestrzeni do kształtowania własnej ścieżki edukacyjnej. Co więcej, grywalizacja uwzględnia ich indywidualne potrzeby. Pozwala dotrzeć do każdej osoby w klasie, oferując zróżnicowane metody nauczania i zindywidualizowane mechanizmy motywacyjne. Każda z nich może zgłębiać tajniki wiedzy na swój własny sposób, realizując własną ścieżkę kształcenia.

Od teorii do praktyki – „Od przedszkola do Opola”

Grywalizacja to nie tylko trend, ale prawdziwa rewolucja w edukacji, która toruje sobie drogę na wszystkich jej poziomach. Od przedszkola, gdzie maluchy uczą się liter i cyfr poprzez zabawę, po uczelnie wyższe, gdzie studenci zgłębiają tajniki algebry liniowej w świecie „Kolosa z Algebronu„ (prawdziwy projekt realizowany w Politechnice Gdańskiej!). Coraz więcej szkół i uczelni dostrzega potencjał grywalizacji i chętnie dzieli się swoimi doświadczeniami. W Polsce liderem w tym zakresie jest właśnie Politechnika Gdańska, która realizuje wiele innowacyjnych projektów grywalizacyjnych. Oto dwa z nich:

1. Wspomniany wcześniej „Kolos z Algebronu”  – zgrywalizowany kurs algebry liniowej dla studentów/studentek pierwszego roku. Studenci/studentki zdobywają punkty za rozwiązywanie zadań, uczestniczenie w konkursach i aktywność na forum. Mogą też zdobywać wirtualne odznaki i awansować na wyższe poziomy.
2. „Beeofizyka” – zgrywalizowany kurs biofizyki dla studentów biotechnologii. W tym przypadku studenci wcielają się w role pszczół, które muszą zbierać nektar i produkować miód, rozwiązując po drodze zadania z biofizyki.

Powyższe przykłady ukazują, że grywalizację można z powodzeniem wdrożyć w każdej instytucji, organizacji czy szkole, niezależnie od jej profilu czy poziomu kształcenia.

Grywalizacja w edukacji – wskazówki

Poniżej kilka wskazówek, dla tych, którzy chcieliby rozpocząć dydaktyczną przygodę z tą formą pracy:

1. Zdefiniuj cele grywalizacji. Zastanów się, co chcesz osiągnąć dzięki grywalizacji. Czy chcesz zwiększyć zaangażowanie uczniów? Zmotywować ich do nauki? Poprawić ich wyniki? A może wszystko naraz?
2. Wybierz odpowiednie mechanizmy gry. Punkty, odznaki, rankingi, wyzwania, fabuła – to tylko niektóre z możliwości. Wybierz te, które najlepiej sprawdzą się w Twojej klasie i będą najbardziej motywujące dla Twoich uczniów.
3. Stwórz atrakcyjne środowisko gry. Zadbaj o to, aby grywalizacja była ciekawa i angażująca dla uczniów. Możesz wykorzystać do tego różne narzędzia, takie jak aplikacje mobilne, platformy e-learningowe czy gry planszowe.
4. Monitoruj postępy i dostosowuj grę. Grywalizacja to proces dynamiczny. Obserwuj, jak uczniowie reagują na wprowadzone elementy gry i w razie potrzeby modyfikuj zasady lub mechanizmy.

Grywalizacja w edukacji – wdrożenie

Wdrożenie gamifikacji może przybierać różne formy. Mogą to być:

• krótkoterminowe projekty grywalizacyjne (operacyjne), obejmujące pojedyncze lekcje lub całe tygodnie nauki,
• średnioterminowe (taktyczne), realizowane w ciągu miesięcy lub semestrów,
• długoterminowe (strategiczne), zaplanowane na całe lata lub obejmujące pełne etapy kształcenia.

Podsumowanie

Warto pamiętać, że grywalizacja to nie tylko zabawa. To przemyślana strategia dydaktyczna, która może przynieść wiele korzyści zarówno uczniom, jak i nauczycielom. Warto więc eksperymentować, szukać nowych rozwiązań i dzielić się doświadczeniami z innymi.

Zabawa jest najwyższą formą badań” (A. Einstein)

Niech więc nasze klasy staną się miejscem radości odkrywania, a nauka – pasjonującą grą, która rozwija umysły i kształtuje charaktery. Odmieńmy szkolną rzeczywistość, rozbudźmy w osobach uczniowskich pasję do nauki i przygotujmy je do wyzwań XXI wieku. Nie bójmy się szukać nowych rozwiązań i tworzyć szkoły przyszłości, w których nauka będzie przygodą, a nie nudnym obowiązkiem.

Autorka: dr Joanna Górecka