Rola i znaczenie ruchu w szkole dla chłopców

Jedną z najmocniejszych stron edukacji zróżnicowanej jest możliwość dostosowania warunków nauki, metod edukacyjnych i wychowawczych oraz form pracy do określonych potrzeb klasy oraz przede wszystkim do konkretnych uczniów. W tym kontekście edukacja zróżnicowana gwarantuje zdecydowanie lepsze rezultaty szkole/nauczycielom/wychowawcom/rodzicom, ale też zapewnia o wiele bardziej naturalne i w efekcie bardziej przyjazne środowisko szkolne dzieciom. W klasie męskiej te specyficzne potrzeby ogniskować się będą między innymi wokół kwestii zapotrzebowania chłopców na ruch, ogólnej ruchliwości uczniów oraz nieumiejętności przysłowiowego „usiedzenia na miejscu”. W standardowym podejściu cecha ta mogłaby być problemem, jednak edukacja zróżnicowana w połączeniu z personalizmem pozwala przekuć ten aspekt natury chłopców w szansę. Niniejszy artykuł ma za zadanie pokazać specyfikę klasy męskiej pod kątem jej potrzeb ruchowych, podać kilka przykładów konkretnych działań pomagających zaspokoić potrzebę ruchu w klasie chłopców oraz wskazać korzyści z takiego a nie innego podejścia do całej sprawy.

Chłopcy mają dużą potrzebę ruchu. To fakt. Co więcej – ruch jest im niezbędny do prawidłowego rozwoju! Zamykanie oczu lub co gorsza oburzanie się na taki stan rzeczy nie będzie dobrą praktyką. W typowej klasie męskiej na poziomie szkoły podstawowej zdecydowana większość uczniów będzie się wiercić, poszukiwać zajęcia dla swoich dłoni, machać nogami, bawić się przyborami, próbować huśtać się na krześle, w skrajnych przypadkach próbować chodzić po klasie. Kluczowe jest, by tak zbudować środowisko szkolne, aby ta potrzeba ruchu mogła realizować się w bezpieczny i zgodny z zasadami BHP i pracy na lekcjach sposób. Wszystko to ściśle wiąże się z zagadnieniem umiejętności skupienia uwagi – możliwość koncentracji chłopców na poziomie szkoły podstawowej [przy założeniu używania jednej metody pracy] oscyluje między 10 a 20/25 minut [wartość jest tym mniejsza im młodsza klasa]. Ta naturalna potrzeba ruchu niejednokrotnie może prowadzić do rozproszenia [ucznia i kolegów wokoło], zaburzać tok lekcji [jeśli nauczyciel nie będzie uwzględniał tej potrzeby], wpływać na zachowanie dzieci.

TAK NIE MUSI BYĆ!

Warto wsłuchać się w naturę klasy męskiej i aktywnie odpowiedzieć na potrzebę ruchu. Można zrobić to na trzech poziomach: organizacyjnym, lekcyjnym i tutorskim.

Na poziomie organizacyjnym

Warto w szkole dla chłopców położyć nacisk na takie budowanie dnia szkolnego, aby maksymalnie odpowiedzieć na potrzebę ruchu u dzieci. W tym obszarze przykładowe działania szkoły mogą zawierać:

• dodatkowe przerwy motoryczne zapisane w planie lekcji
• dodatkowe godziny wf równomiernie rozłożone w ciągu tygodnia
• dodatkowe zajęcia sportowe pozalekcyjne [Szkolny Klub Sportowy, zajęcia organizowane w porozumieniu z rodzicami, wyjazdy na zawody sportowe, regularny dzień sportu w oparciu o dyscypliny lekkoatletyczne, wyjścia klasowe, wycieczki górskie i krajoznawcze]
• kwestię uwrażliwiania całej kadry nauczycielskiej na potrzebę ruchu u chłopców [szkolenia, wspólny zestaw zasad i narzędzi – o czym niżej, dyskusje nad potrzebami ruchu i problemami z koncentracją u konkretnych uczniów]
• właściwe zaprojektowanie i zagospodarowanie pomieszczeń szkolnych [np. umożliwienie gry w ping-ponga na przerwach, w okresie dobrej pogody częste wyjścia na przerwy na świeżym powietrzu pod kierunkiem nauczyciela, właściwy rozkład mebli i ławek w klasie z wydzieloną przestrzenią do spacerowania, zaopatrzenie ławek w linki, o które uczniowie mogą oprzeć stopy i nimi machać pod ławką w bezpieczny sposób, w klasach młodszych dywan na którym można się bawić itd.]
• udział w programach zachęcających do ruchu i mobilności np. w drodze do szkoły

Na poziomie lekcyjnym

Świadomy potrzeby ruchu u swoich uczniów nauczyciel tak poprowadzi tok lekcji, by maksymalnie zaangażować dzieci w naukę i jednocześnie odpowiedzieć na potrzebę ruchu u chłopców poprzez m.in.:

• częste zmiany metod i form prowadzenia zajęć, korzystanie z metod uwzględniających ruch i przemieszczanie się [w miarę możliwości i przedmiotu oraz wieku klasy] np. wskazywanie do odpowiedzi poprzez podawanie piłeczki, poproszenie uczniów o podejście do tablicy i napisanie czegoś, praca w grupach itp., w młodszych klasach zabawowe formy nauki połączone z rytmiką i śpiewem, klaskaniem
• dodatkowe śródlekcyjne przerwy ruchowe dla całej klasy lub dla konkretnych uczniów [jasny katalog zasad przeprowadzania takich przerw] oraz ćwiczenia śródlekcyjne – wszystko pod opieką nauczyciela
• zgodę na wykonywanie drobnych czynności manualnych rozładowujących potrzebę ruchu i wzmagających koncentrację podczas lekcji [np. tzw. gniotki, zeszyt do rysowania dla słuchowców itp.]
• lekcje w terenie połączone z wycieczką, zwiedzaniem, spacerem

Na poziomie tutoringu

Wtrakcie rozmów z rodziną oraz uczniem, tutor dowie się o wzmożonej potrzebie ruchu swojego podopiecznego, poinformuje o tym nauczycieli [aby w duchu personalizmu pamiętali o tym podczas pracy z danym uczniem] i postara się pomóc w prawidłowej realizacji potrzeby ruchu ucznia pomagając tworzyć m.in.:

• personalny plan rozwoju uwzględniający specyfikę danego ucznia [tu – wzmożoną potrzebę ruchu]
• personalistyczne rozwiązania na poziomie klasy i szkoły umożliwiające uczniowi realizację potrzeb ruchowych
• wspólny z rodzicami ucznia system motywacji uwzględniający potrzeby ruchowe ucznia
• rozwiązania całościowe oparte o sport i zajęcia pozalekcyjne – w porozumieniu z rodzicami ucznia.

Wszystko to sprawi, że szkoła będzie umiała na każdym poziomie odpowiedzieć na realne potrzeby ucznia do niej uczęszczającego. Co więcej, wsłuchanie się w jego potrzebę ruchu sprawi, że będzie on pracował lepiej, uczył się skuteczniej i o wiele bardziej lubił chodzić do szkoły [co z kolei przełoży się na lepsze zachowanie]. Przede wszystkim jednak sensowne odpowiedzenie na potrzebę ruchu pozwoli w pełni upodmiotowić ucznia: pokaże mu, że świat dorosłych i panujące w nim zasady mają sens i chcą jego dobra, pomoże wziąć dziecku w odpowiedniej proporcji odpowiedzialność za swoje działania, wreszcie sprawi, że uczeń będzie rozwijał się i wzrastał jako człowiek. A o to przecież ostatecznie chodzi w szkole.

Z Jakubem Janikiem możecie spotkać się w trakcie naszego programu rozwojowego dla nauczycieli: